Najštetnije nematode u zaštićenom prostoru. Specijalizovani obligatni endoparaziti koji napadaju preko 700 biljnih vrsta. Ishranom prouzrokuju stvaranje džinovskih ćelija izazivajući pojavu gala-guka na korenu biljaka. Napadnute biljke slabije rastu, usvajaju vodu i mineralne materije što se odražava na niži prinos i kvalitet. Pripadaju rodu Meloidogyne Goeldi, 1892 sa preko 50 opisanih vrsta. Često se javljaju u mešovitim populacijama više vrsta zbog čega je njihova identifikacija složena i delikatna. Po štetnosti se izdvajaju vrste (registrovane u Srbiji):
M. incognita (Kofoid & White, 1919) Chitwood, 1949
M. javanica (Treub, 1885) Chitwood, 1949
M. hapla Chitwood, 1949
M. arenaria (Neal, 1889) Chitwood, 1949
U okviru ovog roda postoje i karantinske vrste Meloidogyne chitwoodi Golden, O’Banon, Santo & Finley 1980 i Meloidogyne fallax Karssen 1996. Meloidogyne chitwoodi Kolumbijska korenova nematoda vodi poreklo iz SAD. Njena sestrinska vrsta Meloidogyne fallax, lažna Kolumbijska korenova nematoda, otkrivena je u Holandiji u okviru eksperimenta određivanja biljaka domaćina M. chitwoodi u okviru kojeg se Zea mays L. nije pokazao kao dobar domaćin. Od 1998. godine, M. chitwoodi i M. fallax uključene su u evropsku listu karantinskih organizama da bi se sprečilo njihovo dalje širenje u Evropi. Ove vrste nisu registrovane u Srbiji. Postaju sve veći fitosanitarni problem u evropskim zemljama kao što su Holandija, Belgija i Francuska. Predstavljaju potencijalnu opasnost i za našu zemlju zbog povećanog uvoza semenskog krompira iz zemalja u kojima su prisutne.
Ove vrste karakteriše polni dimorfizam. Invazione larve i mužjaci su crvoliki dok su ženke okruglaste-kruškaste sa izraženim vratnim delom kojim su pričvršćene za biljno tkivo. Ženke su beličasto-providno boje sa mekanom i elastičnom kutikulom, dužine i širine od po 0,5 mm. Invazione larve drugog juvenilnog stadijuma su dužine od 330-470 mikrona, a mužjaci 0,8-2 mm. Mužjaci teže nalaze ženke koje su sakrivene u tkivu gale što za posledicu ima najčešći zastupljen partenogenetski način razmnožavanja. Karakteriše ih velika moć reprodukcije, odnosno veliki broj generacija jer je za kompletan ciklus dovoljno 2-3 nedelje na temperaturi od 27 0C.
Ciklus razvića počinje prvim presvlačenjem larvi unutar jaja. Iz jaja se pile infektivne invazione larve drugog juvenilnog stadijuma (J2). One se kreću kroz zemljište, privučene pogodnom biljkom domaćinom preko izlučevina korenovog sistema. Larve se usnom bodljom (stiletom) ubušuju u zoni izduživanja korena. Počinju da se intenzivno hrane lučeći određene sekrete i provicirajući patohistološke promene u korenu u vidu stvaranja džinovskih ćelija. Invazione larve tokom ishrane postaju kobasičastog oblika, razvijaju se u jedinke trećeg (J3), četvrtog (J4) i odraslog stadijuma. Ovi stadijumi su u kontaktu sa biljnim tkivom ali se ne hrane dok se ne obavi poslednje četvrto presvlačenje kutikule, razvijajući se u mužjake ili ženke. Mužjaci izlaze iz korena u potrazi za ženkom. Kratko žive i ne hrane se. Ženka ostaje nepokretna unutar biljnog tkiva, šireći se i zadobijajući kruškasti oblik. Usled ovog parazitizma, ženke izazivaju pojavu tumoroznih tvorevina koje se nazivaju gale ili guke korena biljke domaćina. Često se mogu u napadnutnom korenovom sistemu mogu videti krupne gale u kojima se kao u galerijama nalazi više ženki. Ženke nakon dobijanja stileta nastavljaju ishranu da bi postale polno zrele. Nakon toga polažu više od 1000 jaja u želatinoznu masu (matriks) koja služi kao zaštita od nepovoljnih spoljnih uslova, prvenstveno od isušivanja. Ove jajne mase, veličine 1-2 mm su vidljive golim okom u vidu žućkastih kvržica na galama.
Korenove galove nematode se šire zaraženim supstratom i biljnim materijalom. U njhovom suzbijanju, veliki značaj imaju preventivne mere tj. sprečavanje njihovog unošenja u nezaražene objekte. Primenjuje se i zakonska regulativa tako što postoji obavezan zdravstveni pregled objekata i biljaka na prisustvo ovih vrsta nematoda u okviru reproduktivne proizvodnje paradajza, paprike, krastavca i cveća (Sl. Glasnik RS, 39/06).
Literatura:
Bačić, J. (2012). Karantinske vrste nematoda krompira iz roda Globodera i Meloidogyne. Zaštita bilja, 63 (3), N0 281, 159-174.
Krnajić, Đ. & Krnjaić, S. (1987). Fitonematologija-štetne nematode u biljnoj proizvodnji i suzbijanje. Nolit, Beograd, pp. 241-263.
Radivojević, M. (2009). Meloidogine, najštetnije nematode biljne proizvodnje u zaštićenom prostoru. Biljni lekar, 37 (5): 562-572.
